Kościół

Historia kościoła Św. Michała Archanioła na Muchoborze Wielkim

                 

 

Widok kościoła, Rysunki F.B. Wernhera,Topografia (...) Silesiae Ducatus 1744-1755, Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu.

 

Najstarsza informacja dotycząca kościoła pochodzi z 1347 r. : biskup wrocławski, Przecław z Pogorzeli potwierdza nadanie proboszczowi kościoła w Muchoborze (filialnemu parafii Św. Mikołaja na Szczepinie) dochód z 2 łanów: „ W imię Boże Amen, My  Przecław z łaski bożej Biskup Wrocławia , potwierdzamy wszystkim, którzy  zobaczą dany dokument, że stał przed nami Jakobus von Jelin , pleban kościoła Św. Mikołaja przed  Wrocławiem i przedłożył  nam akt darowizny i  przyznania  dwóch łanów przy kościele  filialnym w Muchoborze, który został przy naszym zezwoleniu wybudowany i przyporządkowany kościołowi Św. Mikołaja jako filialny po wsze czasy. Ten dokument został napisany i opieczętowany  ręką Stanisława de Ruffa, księdza Diecezji Krakowskiej i notariusza z cesarskiej mocy, uwierzytelniony też pieczęcią naszego wrocławskiego dziekana, czcigodnego Stanisława. Ów pleban [ u  Św. Mikołaja], poprosił nas o potwierdzenie tej darowizny. Chętnie i z radosnym sercem wychodząc naprzeciw tej sprawiedliwej i pobożnej prośbie aprobujemy i uznajemy we władzy biskupiej darowiznę wcześniej wymienioną  i wszystko co tej ziemi dotyczy co ten dokument obejmuje w poszczególnych rozdziałach i z czystym sumieniem dajemy na to nasze potwierdzenie, aby ta darowizna pozostała w ochronie przedłożonego dokumentu i na stałe.

Jako świadectwo tego  nakazaliśmy wykonać ten dokument i , aby nabrał mocy przez naszą pieczęć. Tak się stało i dokument ten został nadany  we Wrocławiu 26 grudnia  1347 w obecności dostojnych panów  Niklausa von Panewitz, kanonika naszej  katedry i rycerza Heinricha von Byberstein naszego szwagra, jak też naszego notariusza Filippa, plebana w Switz . 

W dokumencie tym wymieniony jest z imienia Dziekan kapituły katedralnej w latach 1347 – 1350, za czasów którego wzniesiono kościół w Muchoborze – Stanisław Jan z Krakowa.

 

1347 – S.R. 2178  Pfarrks. St. Mechaelis. B.S 14, dn.26 grudnia biskup Preclaus z B. Potwierdza przynależność 2 łanów do kościoła w Muchoborze, należącego jako „ kościół – córka” do kościoła Św. Mikołaja. Tym samym jest on datowany[1].

 

Niestety, nie ma danych archiwalnych pozwalających określić jaką miał skalę i jak wyglądał ów kościół, o którym mowa w dokumencie.

Następne informacje dotyczą budowli w znacznie późniejszym okresie. Donoszą o uszkodzeniu w 1579 r. dachu na wieży przez burzę, który w 1651 r. ponownie okryto gontem.

 

 

Rzut poziomy kościoła, 1901rok, Kartografia Rejencji Wrocławskiej, I/962,  Archiwum Państwowe.

 

Protokół wizytacji kościoła z 1579 r. wymienia 2 ołtarze znajdujące się w świątyni:

-          Ołtarz główny  pod wezwaniem Św. Michała Archanioła 

-          Ołtarz boczny, ze św. Katarzyną i  św. Barbarą

Późniejszy niemal o sto lat protokół wizytacji kościoła z 1657 r. zawiera już 3 ołtarze – poza dwoma wymienionymi wyżej mówi o nowym ołtarzu ze św. Anną.

Kolejna informacja dotyczy nie wyposażenia, lecz samego budynku i jego otoczenia. Na początku 1605 r. wykonano dekorację zewnętrznych murów kościoła -  wieńczący  elewacje fryz w technice sgraffita w kształcie wici roślinnej. W tym samym roku też wzniesiono mur wokół kościoła wraz ze strzelnicami.

W księdze wizytacji z  1723 r.  znajdują się informacje, dzięki którym dowiadujemy się, że kościół otrzymał nowe posadzki,  okna oraz wyposażenie.

W 1804 roku przeprowadzono  remont więźby dachu prezbiterium.

 

Akwarela kościoła Św. Michała Archanioła, Bernhard Mannfeld, ok. 1870 r., Muzeum Narodowe we Wrocławiu.

 

1817 – wieża kościoła pokryta gontem, stan spróchniały. Urząd Budowlany udziela pozwolenia na naprawę[2].

1833 – plebania ulega spaleniu.

Od 1907 r.  kościół działa jako parafialny - w związku z tym podjęto decyzję o jego powiększeniu..

Prace przy rozbudowie świątyni rozpoczęto 24 września 1912 r.

 

Elewacja południowa kościoła, inwentaryzacja, 1901 r., Archwum Państwowe we Wrocławiu.

 

Widok kościoła od południa, Zbiór Ikonograficzny, No.354, Archiwum Państwowe we Wrocławiu, fot. O. Hönsch

 

Wnętrze korpusu gotyckiego, po 1916, aut. nieznany, w: Degen K.,..

 

 

Widok na gotyckie prezbiterium, Zbiór Ikonograficzny, No.339, Archiwum Państwowe we Wrocławiu.

 

Dokumenty umieszczone w dniu 4 października 1913 r. w kuli na wieży opisują, że 1 maja 1913 r., w obecności  proboszcza Wilhelma Herrmanna i burmistrza,  położono kamień węgielny pod rozbudowę kościoła wg projektów  radcy budowlanego Josefa Maasa.

Naczelny nadzór nad budową miał radca królewski Schrőder, zaś jej kierownikiem był Hossfeld.

Koszty rozbudowy wynosiły ok. 90 000 marek z czego 50 000 dał rząd niemiecki, pozostałą część - wspólnota parafialna. W trakcie prac odkryto pod tynkiem malowidła ścienne, których odnowienie zaplanowano. Ze względu na usytuowanie kościoła w rejonie twierdzy Wrocław,  nie było możliwe zbytnie podwyższenie wieży, którą obłożono drewnem.

 

Widok kościoła od wschodu, kościoła po przebudowie w latach 1912 – 1916, Zbiór Ikonograficzny, No.332, Archiwum Państwowe we Wrocławiu.

 

Widok kościoła z zegarem i nieistniejący pomnik żołnierzy z I wojny światowej, Karta pocztowa.

 

W 1933 r. miała miejsce renowacja wyposażenia oraz remont dachów, w 1934 r. – odremontowanie konstrukcji zawieszenia dzwonów. W latach 50-tych XX w. został obniżony hełm wieży na wniosek dowództwa pobliskiego lotniska wojskowego . W 1955 r. wykonano prace przy pokryciu wieży i remoncie jej murów pod kierownictwem Ignacego Stefańskiego. W tym czasie wykonano też remont wnętrza – tynkowanie i malowanie ścian oraz oczyszczenie kamiennych żeber sklepień.

W dniu 6 lutego 1962 r. kościół został wpisany do rejestru zabytków miasta Wrocławia pod numerem 87. Na początku lat 60 –tych przełożono pokrycie dachu, założono nowe rynny i rury spustowe.

W 1965 roku Stanisław Filipiak przeprowadził konserwację malowideł ściennych w kościele, pomalowano wówczas także żebra sklepienne .

 W 1970 r. na wieży zawieszono dwa nowe dzwony, w 1979 r. wykonano remont instalacji elektrycznej w kościele, a w 2000 r. miał miejsce remont elewacji wieży. W 2003 r. W części gotyckiej świątyni przeprowadzono prace osuszające mury kościoła  – usunięto odspajające się i uszkodzone tynki w dolnej partii ścian prezbiterium, dawnej zakrystii, korpusu i kruchty zachodniej.  Oczyszczono mury i pokryto je tynkami renowacyjnymi firmy Deitarmann. Wykonano też remonty zwieńczeń przypór murów w całej świątyni  i okapników okien.  Wymieniono również  część zniszczonych cegieł w licu muru elewacji prezbiterium gotyckiego, wyspoinowano  oraz dokonano hydrofobizacji. katechetyczną rozebrano strop - świetlik i ścianki działowe, oczyszczono posadzkę ceglaną i  wykonano nową balustradę południowej części empory muzycznej. W nowym prezbiterium usunięto z posadzki farbę olejną. Przemurowano również koci bieg szczytu południowego, na wysokości zakrystii.We wnętrzu części XX wiecznej kościoła zlikwidowano dawną salkę.[3]

W latach od 2004 – 2007 wykonano następujące prace:

Renowacja gotyckich malowideł ściennych, renowacja zabytkowych figur, renowacja figury Matki Bożej Muchoborskiej,  remont kapitalny dachu starego i nowego prezbiterium. Obecnie trwają prace przy renowacji ołtarza Św. Anny Samotrzeciej, oczyszczeniu elewacji zewnętrznej kościoła, remoncie dachu na kaplicy Matki Bożej Muchoborskiej.

Wszystkich, którzy pragną pogłębić wiedzę na temat historii Muchoboru Wielkiego i jego zabytkowej oraz pięknej świątyni odsyłam do bardzo interesującej pozycji jaką jest praca magisterska napisana przez          P. Martę Chociej pod kierunkiem Dr. Jacka Witkowskiego – Kościół Św. Michała Archanioła na Muchoborze Wielkim. Architektura, wystrój i wyposażenie.



[1] Neuling: Akta kościelne na Śląsku 1902[ Schlesiens Kirchenakte].
[2] St.A.Rep.201a Acc.12/27 nr 168 - Akta dot. prac murarskich i renowacyjnych w katolickim kościele filialnym w Gross Mochbern w latach 1820 - 1849
[3] Zdzisław Żak, Studium historyczno – konserwatorskie kościoła p.w. Św. Michała Archanioła przy ul. Stanisławowskiej 87 we Wrocławiu – Muchoborze Wielkim, Wrocław 2003, s. 7-8.  Maszynopis znajduje się w archiwum parafii kościoła Św. Michała Archanioła na Muchoborze Wielki.

 Historia Parafii i Muchoboru w formie prezentacji